Krzyżackie zamki komturskie w Prusach. Topografia i układ przestrzenny na podstawie średniowiecznych źródeł pisanych
Jóźwiak Sławomir, Trupinda Janusz
ISBN: 978-83-231-2896-0
Rok wydania: 2012
Nr wydania: I
Liczba stron: 460
Okładka: miękka
Format: 158 x 226 mm
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
źródło informacji
Badania naukowe nad fenomenem krzyżackiego budownictwa zamkowego w państwie zakonnym w Prusach w XIII-XV wieku są prowadzone już od prawie 200 lat. Jednak do czasu drugiej wojny światowej zdominowali je pasjonaci, a nie wykształceni fachowcy, w rezultacie czego dokonywane ustalenia lub formułowane wnioski były często efektem niczym nieudokumentowanych hipotez. Po drugiej wojnie światowej stosunkowo nieliczne nowatorskie odkrycia, będące w większości efektem badań archeologów lub historyków sztuki, w gruncie rzeczy pogłębiały wiedzę o krzyżackim budownictwie zamkowym w Prusach tylko w dość ograniczonym zakresie. Uczeni opierali się bowiem przede wszystkim na zachowanych reliktach obiektów, a średniowieczne źródła pisane wykorzystywali marginalnie, niejednokrotnie źle je rozumiejąc i interpretując.
Ta niekorzystna tendencja jest szczególnie widoczna w badaniach nad późnośredniowieczną topografią i układem przestrzennym krzyżackich zamków komturskich w państwie zakonnym w Prusach oraz rozmieszczeniem i przeznaczeniem znajdujących się w nich pomieszczeń. Te właśnie zagadnienia przyciągnęły szczególną uwagę autorów niniejszej pracy. Okazuje się bowiem, że dopiero gruntowna analiza wszystkich istniejących w tym zakresie źródeł pisanych z epoki (zwłaszcza stosunkowo licznych XIV- i XV-wiecznych) umożliwia zweryfikowanie wielu powielanych od dziesięcioleci błędnych poglądów na ten temat.
SPIS TREŚCI
Wstęp / 7
I. Zamki konwentualne w Prusach - podstawowe poglądy dotyczące genezy ich formy oraz symboliki / 19
1. Geneza formy architektonicznej / 19
2. Symbolika / 33
II. Krzyżacki zamek konwentualny w świetle Statutów zakonnych. Teoria i praktyka / 39
III. Topografia zamków i przedzamczy komturskich w państwie zakonnym w Prusach w nomenklaturze średniowiecznych źródeł pisanych / 65
IV. Nazewnictwo, rozmieszczenie i układ przestrzenny zabudowań przedzamczy / 109
1. Gmachy dostojników / 109
2. Refektarze / 146
3. „Domy letnie" / 168
4. Kościoły (kaplice) / 177
5. Infirmerie / 185
6. Mieszkania dienerów / 203
7. Łaźnie / 213
8. Budynki gospodarcze / 218
9. Stajnie / 227
10. Mury obronne, wieże, bramy / 233
V. Nomenklatura i układ przestrzenny wnętrz oraz zewnętrznych zabudowań zamków wysokich / 257
1. Piwnice / 257
2. Pomieszczenia gospodarcze / 267
3. Krużganki (ganki) / 283
4. Kościoły (kaplice). Zakrystie / 294
5. Refektarze / 310
6. Pomieszczenia sypialne / 343
7. Komnaty dostojników / 356
8. Izby mieszkalne i użytkowe / 366
9. Obiekty i pomieszczenia sanitarne / 375
10. Skarbce / 392
11. Kancelarie i archiwa / 398
12. Zbrojownie / 410
13. Strychy, spichrza, magazyny / 415
14. Wieże, bramy i mury obronne / 421
Zakończenie / 435
Bibliografia / 441
