30 stycznia 2010

Pierwsza Synagoga w Malborku

Dużo wiemy, o ile można tak powiedzieć o synagodze, która stała na obecnej ulicy 17 marca. Wiemy, kiedy ją zbudowano, kto projektował, kiedy przestała istnieć. Mało kto wie, że nie był to pierwszy żydowski dom modlitwy w Malborku.
Żydzi pojawili się w Malborku około 1813 roku, wtedy osiadło w mieście 6 rodzin. Prawdopodobnie do 1826 roku wykorzystywano prywatne mieszkanie do modlitw i spotkań. W roku 1826 pojawia się informacja, iż na potrzeby Gminy Żydowskiej zaadaptowano budynek gospodarczy - spichlerz. Panowie Lewalski i Zacharias podają, że znajdował się on w zachodniej części obecnego Starego Miasta przy ulicy Szkolnej (Schulgasse) ale takiej ulicy tam nie było. Analiza map pozwala stwierdzić, że chodzi prawdopodobnie o ulicę Schuhgasse... może. Z opisów i materiałów źródłowych wiadomo, że w synagodze były wydzielone pomieszczenia dla kobiet i mężczyzn, że pomieszczenia były nieogrzewane, że znajdowały się poniżej poziomu ulicy.
Budynek pełnił swoją funkcję w latach 1826-1898, w 1898 zakończono budowę i wyświęcono nową synagogę, co się stało ze starą? Czy pełniła swoje funkcje religijne? Czy spłonęła w wielkich pożarach w 1899 lub 1902 roku? Nie wiemy, nie wiemy też jak wyglądała.
Oto zdjęcie sprzed wielkich pożarów ulicy Szewskiej (Schuhgasse), czy ktoś się pokusi o interpretacje tego zdjęcia? Wskaże synagogę...

28 stycznia 2010

Kalendarz

Miłym akcentem związanym z działalnością różnych instytucji, firm, portali i stron internetowych jest publikowanie kalendarzy.
Stary Malbork też się pokusił o kalendarz na 2010 rok. Kalendarz ze starymi pocztówkami miasta został wykonany przez Andrzeja. Oto styczeń i wrzesień...




25 stycznia 2010

Orszak, a przeszłość Malborka

Zapowiedziano wizytację orszaku Jagiellończyka w Malborku, podobno najpierw sam, potem może kiedyś rycerze za nim, pominę fakt jakie emocje wywołuje wśród ludu zarówno forma jak i koszty, kiedyś sam się rozemocjonowałem miniaturą zamczyska – przeszło mi.
Popatrzmy jak było kiedyś za czasów potocznie zwanych germańskimi najeźdźcami mieszkańców.
Przy zamku stały dwa pomniki, jeden posąg Fryderyka Wielkiego w otoczeniu wielkich mistrzów, mistrzów, których możemy podziwiać do dnia dzisiejszego. Sam Fryderyk przepadł w odmętach bierutowskiej historii, podobno przetopiony dla dobra PRLu, trudno, pal licho, był - nie ma. Mistrzów gdy tylko mogę, portretuję, są świetni do fotografowania. Cudnie ich uchwycił Hodakowski po wojnie, Oni stoją, Ferdek leży.
Drugi to pomnik upamiętniający ówczesny sukces w plebiscycie w 1920 roku, stał przy kościele św. Jana, do dziś pozostał cokół, częściowo na swoim miejscu, a częściowo – ta część niepolska – zalega w ogródku proboszcza, Rycerz zapewne poległ w 1945 roku, co się z nim stało? Nie wiadomo, podobno legł w Nogacie, ale to legenda… taaaa… Mamy tam teraz figurę Matki Boskiej, tuż po wojnie była kapliczka.
Co było jeszcze? Pomnik burmistrza Blume, Fontanna Bractwa Strzeleckiego, Popiersie Ferdynanda Schulza, Pomnik żołnierzy poległych w wojnie prusko-francuskiej 1870, o lokalizacjach nie będę pisał, kto czytał wie, kto nie czytał może poszuka, co pozostało do naszych czasów, pomnik Blumego sprzed zamku przepadł jeszcze za czasów niemieckich, po fontannie z figurą strzelca zostało korytko z kwiatkami przed Ratuszem, z popiersia Schulza – cokół odnaleziony przez kolegę TA, a obecnie zabezpieczony w malborskim zakładzie komunalnym, podobno ma wrócić, podobno w 2010 roku. A co się stało z pomnikiem żołnierzy poległych w wojnie prusko-francuskiej? Nie powiem, nie wiem.
To taka krótka, może niepełna historia figur z malborskich pomników, co prawda przedwojenna, ale po wojnie dominował „aparatczykowi” schemat żelbetowo/kamiennych obelisków upamiętniających wydarzenia godne historii w tamtym okresie, powstało kilka tablic, postawiono kilka kamieni, ogólnie bez wyrazu, bez choćby minimalnej dozy sztuki, artu… „Osprayowane” działo stoi do dziś, wygląda dobrze, nawet...
W 2009 pojawił się pomnik jeńców Stalagu, w 2010 pojawi się pomnik Jagiellończyka w orszaku lub też bez niego. Są kolejne ślady po Esperantystach…
Idzie ku lepszemu? Jeśli chodzi o formę i sztukę w moim mniemaniu na pewno tak.


24 stycznia 2010

Komparacja zdjęć

W zamierzchłym już roku 2009 wykonywaliśmy wystawę z komparacjami fotografii Malborka z lat przedwojennych i ujęć współczesnych. Temat ciekawy i wart kontynuowania dla każdego – są zdjęcia komparacji na stronie Starego Malborka. Jednakże z punktu widzenia fotografa amatora temat dosyć trudny.
Pomijając oczywiste aspekty zmian architektonicznych, nowej zieleni i innych tego typu dziwactw, pojawił się nowy problem bariery technologicznej związany z fotografowaniem.
Wiele z dawnych zdjęć były wykonywane aparatami średnio lub wielkoformatowymi co przy obecnej technologii gdzie dominuje niepełna klatka powoduje duży problem z perspektywą i dystorsją… pozostaje statyw i sklejanie panoram, ułatwienie co najwyżej ratunkowe, a i efekt nie taki jaki by się chciało.
Nie ma jednak rzeczy niemożliwych ;-)
Do tej pory najtrudniejsze zdjęcie z jakim chyba się zmierzył Andrzej to pocztówka Szpitala Diakonisek z widokiem na ulicę Słowackiego z alejkami na terenie szpitala. Zdjęcie umieszczone na pocztówce wygląda na łatwe… ale, no właśnie, elementem kluczowym zdjęcia jest biała ławka ustawiona pod ścianą, w ściśle określonym miejscu. Złapanie lewej strony kadru to przyklejenie się do ściany budynku, jak wtedy dociągnąć prawą stronę?

Oto efekt krótkiego mroźnego pleneru

Za pomoc w wykonaniu fotografii dziękujemy serdecznie Panom: Dariuszowi Kostrzewie oraz Jarosławowi Mytnik.



22 stycznia 2010

Mennonici w Malborku

Osoby interesujące się historią mennonitów w naszym mieście wiedzą, że zbór wzniesiony został w latach 1906-1907 i znajdował się przy ulicy Wilhelmiego (obecnie Reymonta), istniał tam do 1945 roku jako kaplica, po wojnie był wykorzystywany jako kino dla żołnierzy radzieckich, potem "kino" rozebrano. Teraz tam jest przedszkole.
Wiadomo też, że w Malborku nie było cmentarza mennonickiego, zmarłych chowano w Stogach oraz na cmentarzach ewangelickich w Malborku.

Co wiemy o osadnictwie Mennonitów na terenie Gminy Malborskiej od 1526 roku? Ach ten rok 1526 nadal nie potwierdzony w źródłach, a pierwsze zapisy w inwentarzu ekonomii pochodzą z 1590 roku...
Niewiele wiemy o zborze na terenie podzamcza w Malborku, który Mennonici zorganizowali ok 1700 roku.
Trochę nowych ciekawych informacji o Mennonitach w Malborku wkrótce! :)


21 stycznia 2010

Dawne SMS'y

Obecnie wysyłamy smsy, emaile, przekazujemy wiele informacji w krótkiej, łatwo dostępnej formie. W dawnych czasach ludziom pozostawała poczta, telegraf, wysyłano kartki, pocztówki, listy.
Czas przesyłki wynosił przeważnie 1-2 dni bez względu na odległość. Dawna forma korespondencji o ileż była piękniejsza od obecnej, o ileż trwalsza.

Dawne malborskie smsy bywały np takie:




19 stycznia 2010

Kościuszki 53 - Hodakowski

Z całą pewnością nie było to Kościuszki 58, z całą pewnością budynek nie istniał do roku 2001...
Oto porównanie ujęć - rok 2010 i rok wykonania zdjęcia, może ok 1950, pozostaje kilka pytań, kiedy budynek zniszczono, kiedy Hodakowski przeniósł się do drugiego budynku i dlaczego dokonała się zmiana z Hodakowsk(i) na Chodakowsk(a)

ok 1950



2010




Cmentarz

Przeglądając przypadkowo któryś raz z rzędu książkę Jedlińskiego natrafiłem na to oto zdjęcie:



Autorem fotografii jest Jankowski, autorem książki Jedliński... Samo zdjęcie wbrew pozorom unikalne, pomimo, że to reprezentatywne miejsce, mało zachowało się zdjęć tego cmentarza, jest kilka przedwojennych pocztówek, w archiwach parafii pustki. Szkoda, że nie ma negatywu, może nawet nie ma zdjęcia, cóż, nie można mieć wszystkiego.
Obecnie w tym miejscu jest park i budowana jest stacja dializ, zostało kilka płyt w ścianie ul. Armii Krajowej.

Jest w Malborku kilka nekropolii, o których niewiele wiemy, cóż można powiedzieć o cmentarzach na Ciepłej, Sienkiewicza, Góralskiej, kirkucie na 500-lecia? Szukamy wspomnień, może zdjęć, cokolwiek, co pozwoli nam zachować pamięć o tych miejscach tak, jak to zdjęcie ukazujące cmentarz tuż przed zniszczeniem i likwidacją...

18 stycznia 2010

Hodakowskiego cd.

Krótko po opublikowaniu wiadomości o Hodakowskim, trafiły mi się dwie informacje dotyczące fotografa, oto jedna z emaila od kolegi GK:

Info tak może na 40% (wspomnienia babki). Hodakowski ten zakład miał na Kościuszki przed budową bloku tego z Millenium itd. w parterze. Może tak było może i nie babka ma 85 lat. Otoczenie tak trochę pasuje, budynek po lewej może Warecka 2, po prawej z tyłu któryś z domów na Mazurów, a nad dachem jakby szczyt dachu internatu i topole które gdzieś tam rosły lub rosną nadal. Nie mam do czego odnieść foty, nie mam pojęcia jak ta część ulicy wyglądała po wojnie.
Po rozpoczęciu budowy dostał lokal w podwórzu za kapeluszami na Kościuszki, działał do XXI w. ze zmianą "H" na "Ch", p. Chodakowska robiła zdjęcia Mojego dziecka z chrztu w 1999.


A druga informacja to przypadkowo odnaleziony zapis na marginesie artykułu w najnowszych Zeszytach Zamkowych autorstwa Wiesławy Połom-Jakubowicz:

W. Hodakowski... Zakład fotograficzny mieścił się na zapleczu Kościuszki 58. Nie jest znana dokładna data likwidacji zakładu, a następnie wyburzenia budynku. Wiadomo jednak, że charakterystyczny niewielki budynek istniał jeszcze 10.04.2001. Tego dnia i w tym miejscu wdowa po Hodakowskim przekazała zestaw negatywów dla MZM.

To tak w skrócie, ja nie potrafię sobie skojarzyć tego miejsca i tego budynku, zdjęcie zapewne wykonane po rozebraniu Langasse po zniszczeniach wojennych, być może autorem jest sam Hodakowski, który Malbork fotografował od 1945 roku. Bardzo interesująca zapomniana historia.

A co w najbliższym czasie na Starym Malborku, będzie na pewno Hodakowski, Bułhak, będzie więcej o Stalagu, kolejne zdjęcia, zamieścimy to do piątku.
Powoli Andrzej gromadzi i opracowuje tyle materiału, że może wyjdzie z tego książka, tylko kto nam wyda ;-)

17 stycznia 2010

Władysław Hodakowski

Jeden z fotografów Malborka, znamy jego zdjęcia z pocztówek ukazujących wojenne zniszczenia zamku, zdjęć z wydarzeń w Malborku, co więcej wiemy o Nim? Niewiele, równie mało o Anatolu Romskim czy Henryku Jankowskim, który był min. kierownikiem Ośrodka Fotograficzno-Filmowego w Malborku.
Temat malborskich fotografów z lat powojennych jest zaniedbany, malborski kronikarz Wiesław Jedliński prawie o nich nie wspomina, znajdujemy ich nazwiska tylko przy zdjęciach ich autorstwa. Publikacje zamkowe wspominają o "foto-kronikarzach" sprzed 1945 roku. Temat trudny, archiwa w prywatnych rękach, dużo zdjęć bez praw autorskich i podpisów.
Może kiedyś pokusimy się o publikację w tym temacie. Może po tym jak Andrzej zgłębi temat Stalagu równie zapomniany w Naszym mieście...

Intryguje nas i zastanawia gdzie znajdował się Zakład Fotograficzny Władysława Hodakowskiego ukazany na zdjęciu, a którego fragment pokazywałem wcześniej.
Wiecie? Piszcie.




15 stycznia 2010

Facebook

Pojawiła się propozycja założenia konta Starego Malborka na facebook'u. Maestro jest dość sceptycznie zapatrzony w tą ideę, zresztą podobnie jak i ja.
Nasza strona jest tworem, opisującym przeszłość, aktualizowanym gdy mamy na to czas i możliwości, o samych nowościach informujemy obecnie na stronie, a może też w przyszłości będziemy pisać na blogu.
Na facebook'u jest Malbork Welcome Center, jest Muzeum Zamkowe w Malborku - instytucje, które żyją, które opisują, które działają, które starają się coś pokazać lub przekazać. Stary Malbork prezentuje historię, dawne dzieje.

Czy Stary Malbork będzie na book'u? Pewnie nie, chociaż kto wie...

9 stycznia 2010

Stary Malbork a problem po roku 1945

Od początku istnienia strony Stary Malbork borykamy się z etykietą/naklejką "proniemieckości", zarzutami publikowania materiałów ikonograficznych związanych tylko z okresem istnienia miasta do roku 1945.

Warto trochę zgłębić problem. Niewielu internautów odwiedzających Stary Malbork ma świadomość jaki materiał fotograficzno-pocztówkowy jest związany z miastem, jak to wygląda na przestrzeni lat publikacji, zobaczmy...
Zdjęć i pocztówek z okresu do 1945 roku jest około 3000-4000 ogólnie dostępnych, do tego można dodać eksponaty w Archiwum Państwowym, Muzeum Zamkowym, Marienburg-archiv, materiały, których dokładnej liczby nie znam, szacować ją mogę jednak na kolejne 4000-5000 zdjęć. Materiał przebogaty, liczny, z niektórych z w/wym. miejsc niedostępny lub trudno osiągalny. Jednak ze względu na bogactwo i ogólną dostępność, także aukcyjną, a przede wszystkim bogactwo wizualne, świetny i dobry do publikacji.

Zastawiali się Państwo ilu było rodzimych wydawców pocztówek w samym Malborku do roku 1945? No właśnie...

...a co mamy po 1945 roku, przede wszystkim wielki problem praw autorskich do zdjęć, posiadamy dostęp do wielu materiałów, jednak też bez wiedzy, kto jest autorem zdjęcia lub też spadkobiercą autora co jednocześnie wiąże nam ręce związane z publikacją materiału, co bardziej wnikliwi z Państwa mogą odpowiedzieć na pytanie: Ile stron w internecie publikuje zdjęcia Malborka prezentujące miasto po 1945 roku? No właśnie, w tej chwili jedna: http://www.marienburg.az.pl/ - pokazywane są tam unikalne zdjęcia Remigiusza Binnebesela. A pocztówki? Miasta jest niewiele, zapewne liczba ich nie przekracza 100 z okresu 1945-1989, zamku może 300-400, jak widać jest skromnie i im później tym mniej interesująco, znaczący wkład w prezentację wizerunku zamku ma Hodakowski, jednak są to nieliczne publikacje, a archiwum podobno przepadło i stało się legendą w opowieściach zainteresowanych zbieraczy i znawców tematu.

Jak pokazać Malbork po roku 1945? W tej chwili przygotowujemy publikację tematyczną pocztówek z tego okresu. Co do zdjęć, pozostaną one być może w czeluściach komputerowych archiwów oraz pudełkach z fotografiami, a szkoda, bo są ich tysiące...


Blog

Ruszył blog Starego Malborka...

...po co i na co, a tak po prostu potrzebujemy trochę miejsca w sieci na bieżące komentarze, prezentowanie swojego zdania w sprawach naszej strony, a także chcemy usłyszeć co myślicie, usłyszeć słowa krytyki...

Zapraszamy